اصطلاحات اصول بازاریابی | بخش اول: لغات مارکتینگ

چرا باید با اصطلاحات اصول بازاریابی آشنا شویم؟

ورود به دنیای پویای کسب‌وکار بدون داشتن یک نقشه راه، مانند سفر در اقیانوسی ناشناخته است. در این میان، اصطلاحات اصول بازاریابی همان قطب‌نما و نقشه‌ای هستند که مسیر را برای ما روشن می‌کنند. فرقی نمی‌کند یک کارآفرین نوپا باشید، یک دانشجوی علاقه‌مند، یا حتی یک مدیر باتجربه؛ درک زبان مشترک این حوزه، اولین و مهم‌ترین گام برای خلق ارزش، جذب مشتری و در نهایت، رسیدن به موفقیت است. اگر مفاهیمی مانند “بازار هدف”، “گزاره ارزش” یا “بازاریابی رابطه‌مند” برایتان گنگ به نظر می‌رسند، نگران نباشید. این مقاله جامع طراحی شده تا ۵۰ مورد از کلیدی‌ترین اصطلاحات اصول بازاریابی را به زبانی ساده، همراه با مثال‌های کاربردی و ملموس از بازار ایران و جهان به شما آموزش دهد. با ما همراه باشید تا با تسلط بر این مفاهیم، هوشمندانه‌تر از همیشه در دنیای تجارت گام بردارید.

بخش ۱: اصطلاحات اصول بازاریابی (Marketing Fundamentals)

۱. Marketing (بازاریابی) 📈

• توضیح: فرآیندی که در آن یک شرکت برای مشتریان ارزش خلق می‌کند تا در مقابل، از آن‌ها ارزش (معمولاً پول) دریافت کند.
• مثال کاربردی: 🚕 شرکت اسنپ با شناسایی نیاز مردم به حمل‌ونقل آسان، اپلیکیشنی طراحی کرد (خلق ارزش) و در ازای ارائه این خدمت، از مسافران هزینه دریافت می‌کند (دریافت ارزش).

۲. Market (بازار) 🛒

• توضیح: مجموعه‌ای از تمام خریداران بالقوه و بالفعل یک محصول یا خدمت.
• مثال کاربردی: 🚗 “بازار خودروهای اقتصادی در ایران” شامل تمام افرادی است که یا یک خودروی اقتصادی دارند یا قصد خرید آن را دارند.

۳. Customer (مشتری) 🛍️

• توضیح: فرد یا سازمانی که کالا یا خدمتی را خریداری می‌کند.
• مثال کاربردی: 👨‍👧 پدری که برای فرزندش اسباب‌بازی می‌خرد، مشتری فروشگاه اسباب‌بازی است.

۴. Consumer (مصرف‌کننده) 👶

• توضیح: فردی که کالا یا خدمت خریداری شده را مصرف یا استفاده می‌کند.
• مثال کاربردی: 🧸 فرزندی که با اسباب‌بازی که پدرش خریده بازی می‌کند، مصرف‌کننده آن محصول است.

۵. Product (محصول، کالا) 📦

• توضیح: هر چیز فیزیکی و ملموسی که برای رفع یک نیاز یا خواسته به بازار عرضه می‌شود.
• مثال کاربردی: 📱 یک گوشی موبایل، یک کتاب، یا یک بسته شیر، همگی محصول هستند.

۶. Service (خدمت) 💼

• توضیح: فعالیت یا منفعتی ناملموس که یک طرف به طرف دیگر عرضه می‌کند و مالکیت چیزی را به همراه ندارد.
• مثال کاربردی: 🎬 خدمات مشاوره حقوقی، خدمات آرایشگری، یا اشتراک یک پلتفرم فیلم مانند فیلیمو، همگی خدمت هستند.

۷. Need (نیاز) 🔥

• توضیح: حالتی از احساس محرومیت که اساسی و بنیادین است.
• مثال کاربردی: 🧊 احساس گرسنگی یک نیاز به غذا است؛ احساس سرما یک نیاز به پوشاک و سرپناه است.

۸. Want (خواسته) 🍕

• توضیح: شکلی که نیازها تحت تأثیر فرهنگ و شخصیت فردی به خود می‌گیرند.
• مثال کاربردی: 😋 نیاز شما “غذا” است، اما خواسته شما “خوردن پیتزا” است. بازاریابان روی خواسته‌ها کار می‌کنند.

۹. Demand (تقاضا) 💰

• توضیح: خواسته‌هایی که با قدرت خرید پشتیبانی می‌شوند.
• مثال کاربردی: 💎 بسیاری از مردم “خواسته” داشتن یک ماشین بنز را دارند، اما تنها کسانی که توانایی مالی خرید آن را دارند، تقاضا برای آن ایجاد می‌کنند.

۱۰. Value (ارزش) ✨

• توضیح: تفاوت بین منافعی که مشتری از داشتن و استفاده از محصول به دست می‌آورد و هزینه‌هایی که برای به دست آوردن آن می‌پردازد.
• مثال کاربردی: 📱 شما با پرداخت هزینه بیشتر برای یک گوشی آیفون، ارزش‌هایی مانند کیفیت ساخت، سیستم‌عامل روان و پرستیژ برند را به دست می‌آورید.

۱۱. Exchange (مبادله) 🤝

• توضیح: عمل به دست آوردن یک شیء مطلوب از کسی با پیشنهاد دادن چیزی در مقابل آن.
• مثال کاربردی: 💸 شما پول می‌دهید و یک کتاب دریافت می‌کنید. این یک مبادله است.

۱۲. Transaction (تراکنش) 🧾

• توضیح: یک واحد اندازه‌گیری مبادله؛ معامله‌ای که شامل دو چیز باارزش، شرایط توافق شده، زمان و مکان توافق است.
• مثال کاربردی: 🎟️ خرید یک بلیت سینما به قیمت ۱۵۰ هزار تومان برای سانس ساعت ۷ شب، یک تراکنش مشخص است.

۱۳. Relationship Marketing (بازاریابی رابطه‌مند) ❤️

• توضیح: تمرکز بر ساخت و حفظ روابط بلندمدت و سودآور با مشتریان به جای تمرکز بر تراکنش‌های تکی.
• مثال کاربردی: ☕ یک کافه که نام و سفارش همیشگی شما را می‌داند و گاهی به شما یک شیرینی رایگان می‌دهد، در حال اجرای بازاریابی رابطه‌مند است.

۱۴. Marketing Mix (4Ps) (آمیخته بازاریابی) 📊

• توضیح: مجموعه ابزارهای تاکتیکی بازاریابی (محصول، قیمت، مکان، ترویج) که شرکت برای ایجاد پاسخ دلخواه در بازار هدف، آن‌ها را با هم ترکیب می‌کند. این مفهوم یکی از پایه‌ای‌ترین اصطلاحات اصول بازاریابی است.
• مثال کاربردی: 💻 استراتژی شرکت دیجی‌کالا: محصول (تنوع بالای کالا)، قیمت (رقابتی و با تخفیف)، مکان (وبسایت و اپلیکیشن در دسترس)، ترویج (تبلیغات گسترده آنلاین).

۱۵. Target Market (بازار هدف) 🎯

• توضیح: گروه مشخصی از مصرف‌کنندگان که یک شرکت تلاش‌های بازاریابی خود را به سمت آن‌ها هدایت می‌کند.
• مثال کاربردی: ⌚ بازار هدف یک برند لوکس ساعت، معمولاً مردان و زنان با درآمد بالا و سن بالای ۳۰ سال است.

۱۶. Market Segmentation (بخش‌بندی بازار) 🍰

• توضیح: تقسیم کردن یک بازار بزرگ و ناهمگون به گروه‌های کوچک‌تر و همگون از مشتریان با نیازها یا ویژگی‌های مشابه.
• مثال کاربردی: 🚘 یک شرکت خودروسازی بازار را به بخش‌های “خانواده‌ها”، “جوانان علاقه‌مند به سرعت” و “مدیران” بخش‌بندی می‌کند.

۱۷. Targeting (هدف‌گیری) 🏹

• توضیح: فرآیند ارزیابی جذابیت هر بخش از بازار و انتخاب یک یا چند بخش برای ورود.
• مثال کاربردی: 👨‍👩‍👧‍👦 پس از بخش‌بندی بازار، شرکت خودروسازی تصمیم می‌گیرد که بخش “خانواده‌ها” را با تولید یک ماشین شاسی‌بلند جادار، هدف‌گیری کند.

۱۸. Positioning (جایگاه‌یابی) 📌

• توضیح: ایجاد یک تصویر و جایگاه مشخص، متمایز و مطلوب از محصول در ذهن مصرف‌کنندگان بازار هدف نسبت به رقبا.
• مثال کاربردی: 🛡️ شرکت ولوو (Volvo) خود را به عنوان “امن‌ترین خودرو” در ذهن مشتریان جایگاه‌یابی کرده است.

۱۹. Value Proposition (گزاره ارزش) 🔑

• توضیح: قولی که یک شرکت درباره ارزشی که به مشتریان ارائه می‌دهد، بیان می‌کند؛ چرایی اینکه مشتری باید محصول شما را بخرد.
• مثال کاربردی: 💬 گزاره ارزش پیام‌رسان واتس‌اپ “پیام‌رسانی ساده، امن و قابل اعتماد” است.

۲۰. Goods (کالاها) 🛍️

• توضیح: محصولات فیزیکی و ملموس که می‌توان آن‌ها را دید، لمس کرد و مالک آن‌ها شد.
• مثال کاربردی: 💻 لپ‌تاپ، میز، و مواد غذایی در سوپرمارکت همگی کالا هستند.

۲۱. Utility (مطلوبیت)💧

• توضیح: میزان رضایت یا ارزشی که یک مصرف‌کننده از مصرف یک کالا یا خدمت به دست می‌آورد.
• مثال کاربردی: 🏜️ یک بطری آب در بیابان مطلوبیت بسیار بالاتری نسبت به همان بطری در کنار یک چشمه آب دارد.

۲۲. Satisfaction (رضایت) 😊

• توضیح: احساس خشنودی یا ناامیدی یک فرد که از مقایسه عملکرد درک‌شده محصول با انتظاراتش ناشی می‌شود.
• مثال کاربردی: 🍲 اگر غذای رستوران از آنچه انتظار داشتید خوشمزه‌تر باشد، شما به سطح بالایی از رضایت می‌رسید.

۲۳. Loyalty (وفاداری) 💖

• توضیح: تعهد عمیق مشتری به خرید مجدد یک محصول یا برند در آینده، علی‌رغم تأثیرات موقعیتی و تلاش‌های بازاریابی رقبا.
• مثال کاربردی: 📱 مشتری که همیشه و فقط از گوشی‌های اپل استفاده می‌کند، به برند اپل وفادار است.

۲۴. Marketing Environment (محیط بازاریابی) 🌐

• توضیح: عوامل و نیروهای خارج از بازاریابی که بر توانایی مدیریت بازاریابی برای ایجاد و حفظ روابط موفق با مشتریان هدف تأثیر می‌گذارند.
• مثال کاربردی: ⚖️ تصویب یک قانون جدید برای محدودیت واردات (یک عامل در محیط بازاریابی) می‌تواند استراتژی یک شرکت را کاملاً تغییر دهد.

۲۵. Microenvironment (محیط خرد) 🏭

• توضیح: عوامل نزدیک به شرکت که بر توانایی آن در خدمت به مشتریانش تأثیر می‌گذارند (مانند خود شرکت، تأمین‌کنندگان، واسطه‌ها، رقبا).
• مثال کاربردی: 📈 افزایش ناگهانی قیمت مواد اولیه توسط تأمین‌کننده اصلی، یک چالش در محیط خرد یک کارخانه است.

۲۶. Macroenvironment (محیط کلان) 🌍

• توضیح: نیروهای بزرگ‌تر اجتماعی که بر کل محیط خرد تأثیر می‌گذارند (مانند نیروهای جمعیتی، اقتصادی، فناوری، سیاسی و فرهنگی).
• مثال کاربردی: 📉 یک بحران اقتصادی در کشور که قدرت خرید همه مردم را کاهش می‌دهد، یک نیروی محیط کلان است.

۲۷. Demographics (جمعیت‌شناسی) 👨‍👩‍👧‍👦

• توضیح: مطالعه آماری جمعیت انسانی از نظر اندازه، تراکم، مکان، سن، جنسیت، نژاد، شغل و سایر آمارها.
• مثال کاربردی: 👶 یک شرکت تولیدکننده پوشک بچه، از داده‌های جمعیت‌شناسی برای تخمین تعداد نوزادان متولد شده در هر منطقه استفاده می‌کند.

۲۸. Psychographics (روان‌نگاری) 🧠

• توضیح: بخش‌بندی بازار بر اساس سبک زندگی، طبقه اجتماعی یا ویژگی‌های شخصیتی مصرف‌کنندگان.
• مثال کاربردی: 🧗‍♂️ یک آژانس مسافرتی تورهای ماجراجویانه خود را برای افرادی بازاریابی می‌کند که بر اساس روان‌نگاری، شخصیت هیجان‌طلب و ریسک‌پذیر دارند.

۲۹. Geographic Segmentation (بخش‌بندی جغرافیایی) 🗺️

• توضیح: تقسیم بازار به واحدهای جغرافیایی مختلف مانند کشورها، مناطق، استان‌ها، شهرها یا حتی محله‌ها.
• مثال کاربردی: 🧥 یک برند لباس، در مناطق سردسیر کاپشن و لباس گرم و در مناطق گرمسیر تی‌شرت و لباس‌های نخی عرضه می‌کند.

۳۰. Behavioral Segmentation (بخش‌بندی رفتاری) 🖱️

• توضیح: تقسیم خریداران به گروه‌هایی بر اساس دانش، نگرش، استفاده یا واکنش آن‌ها نسبت به یک محصول.
• مثال کاربردی: 🛒 یک فروشگاه آنلاین مشتریان را به گروه‌های “خریداران پرتکرار”، “خریداران تخفیف‌محور” و “کاربران غیرفعال” بخش‌بندی رفتاری می‌کند.

۳۱. Niche Market (بازار گوشه‌ای) 🎯

• توضیح: بخش کوچکی از یک بازار که نیازهای خاصی دارد و توسط رقبای بزرگ نادیده گرفته شده است.
• مثال کاربردی: 🍼 بازار “محصولات غذایی ارگانیک برای نوزادان دارای آلرژی” یک بازار گوشه‌ای است.

۳۲. Mass Marketing (بازاریابی انبوه)📢

• توضیح: استفاده از یک استراتژی واحد برای کل بازار بدون توجه به تفاوت‌های بین بخش‌ها.
• مثال کاربردی: 🥤 در گذشته، شرکت کوکاکولا یک نوع نوشابه را با یک پیام تبلیغاتی برای همه مردم جهان عرضه می‌کرد که نمونه‌ای از بازاریابی انبوه بود.

۳۳. Differentiated Marketing (بازاریابی تفکیکی) 🚗럭

• توضیح: هدف قرار دادن چندین بخش از بازار و طراحی پیشنهادهای جداگانه برای هر کدام.
• مثال کاربردی: ↔️ شرکت تویوتا هم خودروهای اقتصادی (مانند یاریس) برای یک بخش و هم خودروهای لوکس (تحت برند لکسوس) برای بخش دیگر تولید می‌کند.

۳۴. Undifferentiated Marketing (بازاریابی یکسان) 🧂

• توضیح: مترادف با بازاریابی انبوه؛ نادیده گرفتن تفاوت‌های بخش‌های بازار و هدف قرار دادن کل بازار با یک پیشنهاد.
• مثال کاربردی: 🧂 فروش نمک خوراکی بسته‌بندی شده با یک برند و قیمت برای همه مصرف‌کنندگان، نمونه‌ای از بازاریابی یکسان است.

۳۵. Concentrated Marketing (بازاریابی متمرکز) 💎

• توضیح: تمرکز بر به دست آوردن سهم بزرگی از یک یا چند بخش کوچک (یا بازار گوشه‌ای).
• مثال کاربردی: ⌚ شرکت رولکس تمام تلاش خود را بر روی بخش بسیار کوچک و لوکس بازار ساعت متمرکز کرده است.

۳۶. Core Competency (شایستگی محوری) 💪

• توضیح: یک قابلیت یا مزیت منحصربه‌فرد که یک شرکت را از رقبایش متمایز می‌کند و به سختی قابل تقلید است.
• مثال کاربردی: 🍏 شایستگی محوری شرکت اپل، توانایی آن در طراحی محصولات کاربرپسند و ایجاد یک اکوسیستم یکپارچه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری است.

۳۷. Marketing Plan (طرح بازاریابی) 📝

• توضیح: سندی مکتوب که اقدامات و استراتژی‌های بازاریابی یک شرکت را برای یک دوره زمانی مشخص تشریح می‌کند.
• مثال کاربردی: 📄 یک استارتاپ برای جذب سرمایه، یک طرح بازاریابی دقیق ارائه می‌دهد که در آن بازار هدف، رقبا، بودجه و اهداف فروش مشخص شده است.

۳۸. Marketing Audit (ممیزی بازاریابی) 🔍

• توضیح: بررسی جامع، سیستماتیک و دوره‌ای محیط، اهداف، استراتژی‌ها و فعالیت‌های بازاریابی یک شرکت برای شناسایی فرصت‌ها و مشکلات.
• مثال کاربردی: 📉 شرکتی که با کاهش فروش مواجه است، یک ممیزی بازاریابی انجام می‌دهد تا بفهمد کدام بخش از استراتژی‌هایش (مثلاً قیمت‌گذاری یا تبلیغات) ضعیف عمل می‌کند.

۳۹. Stakeholder (ذی‌نفع) 👥

• توضیح: هر فرد، گروه یا سازمانی که می‌تواند بر فعالیت‌های یک شرکت تأثیر بگذارد یا از آن تأثیر بپذیرد.
• مثال کاربردی: 🤝 کارمندان، مشتریان، تأمین‌کنندگان، دولت و حتی جامعه محلی همگی ذی‌نفعان یک کارخانه بزرگ هستند.

۴۰. Shareholder (سهامدار) 🧑‍💼

• توضیح: فرد یا موسسه‌ای که مالک حداقل یک سهم از سهام یک شرکت است و بنابراین در مالکیت آن شریک است.
• مثال کاربردی: 📈 فردی که از طریق بورس، ۱۰۰ سهم از شرکت ایران خودرو را خریداری می‌کند، یک سهامدار آن شرکت محسوب می‌شود.

۴۱. B2B (Business-to-Business) 🏢➡️🏢

• توضیح: معاملاتی که در آن یک کسب‌وکار، محصولات یا خدمات خود را به کسب‌وکار دیگری می‌فروشد.
• مثال کاربردی: 💻 شرکتی که نرم‌افزار حسابداری تولید می‌کند و آن را به شرکت‌های دیگر می‌فروشد، در مدل B2B فعالیت می‌کند.

۴۲. B2C (Business-to-Consumer) 🏢➡️🧑

• توضیح: معاملاتی که در آن یک کسب‌وکار، محصولات یا خدمات خود را مستقیماً به مصرف‌کننده نهایی می‌فروشد.
• مثال کاربردی: 🛒 یک سوپرمارکت، یک رستوران یا یک فروشگاه لباس آنلاین، همگی در مدل B2C فعالیت می‌کنند.

۴۳. C2C (Consumer-to-Consumer) 🧑➡️🧑

• توضیح: معاملاتی که در آن مصرف‌کنندگان، محصولات یا خدمات خود را مستقیماً به مصرف‌کنندگان دیگر می‌فروشند.
• مثال کاربردی: 📱 پلتفرم دیوار (Divar) یک بستر برای کسب‌وکار C2C است که در آن افراد کالاهای دست دوم خود را به یکدیگر می‌فروشند.

۴۴. Non-profit Marketing (بازاریابی غیرانتفاعی) ❤️

• توضیح: استفاده از ابزارهای بازاریابی توسط سازمان‌های غیرانتفاعی (مانند خیریه‌ها یا دانشگاه‌ها) برای جلب حمایت، کمک مالی یا ترویج یک ایده.
• مثال کاربردی: 🙏 کمپین یک موسسه خیریه برای جمع‌آوری کمک برای کودکان بیمار، نمونه‌ای از بازاریابی غیرانتفاعی است.

۴۵. Social Marketing (بازاریابی اجتماعی) 🚭

• توضیح: استفاده از مفاهیم بازاریابی برای تأثیرگذاری بر رفتار افراد به منظور بهبود سلامت و رفاه فردی و اجتماعی آن‌ها.
• مثال کاربردی: 🚘 کمپین‌های دولتی برای تشویق مردم به “بستن کمربند ایمنی” یا “ترک سیگار” نمونه‌هایی از بازاریابی اجتماعی هستند.

۴۶. Green Marketing (بازاریابی سبز) ♻️

• توضیح: بازاریابی محصولاتی که فرض می‌شود از نظر زیست‌محیطی ایمن و بی‌خطر هستند.
• مثال کاربردی: 🛍️ شرکتی که کیسه‌های پارچه‌ای قابل استفاده مجدد را به جای کیسه‌های پلاستیکی تبلیغ و عرضه می‌کند، در حال انجام بازاریابی سبز است.

۴۷. Holistic Marketing (بازاریابی کل‌نگر) 🌐

• توضیح: نگرشی که “همه چیز” در بازاریابی اهمیت دارد و به یک چشم‌انداز یکپارچه و گسترده نیاز است. (شامل بازاریابی داخلی، یکپارچه، رابطه‌مند و عملگرا)
• مثال کاربردی: 🏢 شرکتی که نه تنها به مشتریان، بلکه به رضایت کارمندان، روابط با تأمین‌کنندگان و تأثیر اجتماعی خود نیز اهمیت می‌دهد، از رویکرد بازاریابی کل‌نگر پیروی می‌کند.

۴۸. Internal Marketing (بازاریابی داخلی) 👩‍🏫

• توضیح: فرآیند آموزش و ایجاد انگیزه در کارمندان برای اینکه به خوبی به مشتریان خدمت کنند و به برند شرکت متعهد باشند.
• مثال کاربردی: ✈️ یک شرکت هواپیمایی که کارگاه‌های آموزشی برای مهمانداران خود برگزار می‌کند تا بهترین تجربه را برای مسافران رقم بزنند، در حال بازاریابی داخلی است.

۴۹. Integrated Marketing (بازاریابی یکپارچه) 🔗

• توضیح: هماهنگ کردن تمام کانال‌های ارتباطی (تبلیغات، روابط عمومی، شبکه‌های اجتماعی و…) برای ارائه یک پیام واضح، سازگار و قانع‌کننده درباره شرکت و محصولاتش.
• مثال کاربردی: 📺 وقتی تبلیغ تلویزیونی، پست اینستاگرام و بیلبورد یک برند همگی یک شعار، یک طرح گرافیکی و یک پیشنهاد یکسان را نشان می‌دهند، بازاریابی یکپارچه در حال اجراست.

۵۰. Performance Marketing (بازاریابی عملگرا) 🎯

• توضیح: نوعی از بازاریابی آنلاین که در آن تبلیغ‌دهنده تنها زمانی هزینه پرداخت می‌کند که نتایج مشخصی (مانند کلیک، سرنخ یا فروش) حاصل شود.
• مثال کاربردی: 🖱️ یک شرکت تنها زمانی به یک وبسایت تبلیغ‌کننده پول می‌دهد که کاربری روی بنر تبلیغاتی‌اش کلیک کرده و وارد سایتش شود. این بازاریابی عملگرا است.

تلفظ اصطلاحات اصول بازاریابی

نتیجه‌گیری: قدرت در دستان شماست

همانطور که مشاهده کردید، دنیای بازاریابی پر از مفاهیم و رویکردهای گوناگون است. تسلط بر این ۵۰ مورد، تنها نقطه شروع است، اما یک شروع قدرتمند. درک عمیق اصطلاحات اصول بازاریابی به شما این امکان را می‌دهد که استراتژی‌های بهتری تدوین کنید، با تیم خود به زبان مشترک صحبت کنید، عملکرد رقبا را هوشمندانه‌تر تحلیل کنید و در نهایت، ارزش واقعی برای مشتریان خود خلق نمایید. به یاد داشته باشید که دانستن این مفاهیم به‌تنهایی کافی نیست؛ هنر واقعی در به کارگیری صحیح و خلاقانه این اصطلاحات اصول بازاریابی در عمل نهفته است. اکنون شما ابزارهای لازم را در اختیار دارید، پس شروع به ساختن موفقیت خود کنید.